Zespół badaczy z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Würzburgu oraz Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium (LMU) wykazał skuteczność inhibitorów CDK4/6 w leczeniu raka jelita grubego, uzyskując obiecujące wyniki. Leki te, pierwotnie opracowane do terapii raka piersi, skutecznie hamują wzrost komórek nowotworowych jelita, nawet w przypadkach opornych na dotychczasowe leczenie. Kluczowym czynnikiem warunkującym powodzenie terapii okazuje się białko p16 – wysoka jego ekspresja wiąże się z mniejszą skutecznością leczenia. Oznacza to, że p16 może stać się biomarkerem pozwalającym identyfikować pacjentów, którzy odniosą największe korzyści z terapii. Badania finansowane przez Fundację Wilhelma Sandera zostały opublikowane w czasopiśmie Cellular Oncology i mogą otworzyć drogę do bardziej spersonalizowanego leczenia raka jelita grubego.
CDK4/6 – cel molekularny w walce z niekontrolowanym podziałem komórek
Kinazy zależne od cykliny (CDK, ang. Cyclin Dependent Kinases) pełnią funkcję „przełączników” w cyklu komórkowym, kontrolując przejście komórek do kolejnych faz podziału. W wielu nowotworach, w tym w raku jelita grubego, szlak CDK4/6 ulega nadaktywacji, co prowadzi do niekontrolowanej proliferacji. Inhibitory CDK4/6 blokują te enzymy, zatrzymując komórki nowotworowe w fazie G1 cyklu komórkowego – w efekcie ich podział zostaje zahamowany.
Rola p16 jako biomarkera odpowiedzi na terapię
Zespół kierowany przez dr. Floriána P. Reitera z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Würzburgu badał działanie inhibitorów CDK4/6 na liniach komórkowych raka jelita grubego, piersi i wątroby – w tym także opornych na chemioterapię. W większości przypadków obserwowano wyraźne spowolnienie wzrostu nowotworów. Odkryto jednak, że wysoka ekspresja białka p16 osłabia odpowiedź na leczenie.
Analiza próbek tkanek od 185 pacjentów z rakiem jelita grubego potwierdziła, że niska aktywność p16 wiąże się z lepszym rokowaniem. Wczesne stadia nowotworu nie wykazały jednak jednoznacznej zależności prognostycznej.
Dr Julia Schneider z LMU w Monachium, pierwsza autorka publikacji, podkreśla:
„Inhibitory CDK4/6 skutecznie ograniczają wzrost komórek raka jelita grubego, nawet w przypadkach opornych na dotychczasowe terapie. Białko p16 może być cennym wskaźnikiem skuteczności leczenia i pomóc w identyfikacji pacjentów, którzy najbardziej skorzystają z tej terapii.”
Kierunek przyszłości – leczenie indywidualne i mniej toksyczne
„Nasze wyniki mogą stanowić podstawę dla nowych, potencjalnie nawet chemoterapii-oszczędzających strategii terapeutycznych” – zauważa dr Florian P. Reiter, ordynator w Klinice Chorób Wewnętrznych II w Würzburgu. – „Ta klasa leków zrewolucjonizowała leczenie raka piersi, a teraz może znacząco poprawić wyniki terapii w raku jelita grubego.”
W przyszłości konieczne będą dalsze badania mechanistyczne, aby w pełni zrozumieć rolę p16 w rozwoju oporności. Szczególnie obiecujące są kombinacje inhibitorów CDK4/6 z immunoterapią lub terapiami celowanymi. Pozwoliłoby to na tworzenie indywidualnych, skuteczniejszych i mniej toksycznych schematów leczenia pacjentów onkologicznych.
Fundacja Wilhelma Sandera – partner nauki i onkologii
Projekt został dofinansowany kwotą 90 000 euro przez Fundację Wilhelma Sandera, której celem jest wspieranie badań medycznych, zwłaszcza w obszarze onkologii. Od momentu powstania fundacja przeznaczyła ponad 280 milionów euro na finansowanie badań w Niemczech i Szwajcarii, stając się jedną z najważniejszych prywatnych instytucji badawczych w regionie.
Źródło: Cellular Oncology, Efficacy of CDK4/6 Inhibition in colorectal cancer and the role of p16 expression in predicting drug resistance
DOI: 10.1007/s13402-025-01080-7
