Wraz z wiekiem nasze komórki ulegają licznym podziałom, a podczas kopiowania DNA pojawiają się błędy – mutacje. Większość z nich jest nieszkodliwa, jednak niektóre mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworu.
Nowe badanie prowadzone przez naukowców z Washington University School of Medicine w St. Louis pokazuje, że świeżo nabyte mutacje wchodzą w interakcje z mutacjami dziedzicznymi – przekazanymi przez rodziców – w sposób, który istotnie wpływa na całkowite ryzyko zachorowania na raka w ciągu życia. Zrozumienie tych interakcji może otworzyć drogę do opracowania nowych metod wczesnego wykrywania i profilaktyki chorób nowotworowych.
Badanie, opublikowane w Nature Genetics, dotyczyło szczególnie nowotworów krwi, takich jak ostra białaczka szpikowa (AML). Autorzy wskazują jednak, że podobne mechanizmy mogą odgrywać rolę także w innych nowotworach.
Mutacje dziedziczne i nabyte
Mutacje dziedziczne obecne są we wszystkich komórkach już od chwili narodzin, podczas gdy mutacje nabyte pojawiają się stopniowo wraz z wiekiem w różnych tkankach. Zespół pod kierownictwem dr Kelly Bolton, onkologa i adiunkta w WashU Medicine, skupił się na interakcjach tych dwóch rodzajów mutacji i ich wpływie na ryzyko transformacji w nowotwór krwi.
Szczególne znaczenie miała klonalna hematopoeza – zjawisko, w którym w wyniku mutacji w komórkach macierzystych krwi powstają klony o przewadze proliferacyjnej nad zdrowymi komórkami. Choć u większości osób z klonalną hematopoezą nigdy nie rozwinie się nowotwór, to badacze podkreślają, że niemal wszyscy pacjenci z białaczką przeszli wcześniej etap klonalnej hematopoezy.
Analiza populacyjna i ryzyko nowotworów
W analizie obejmującej dane genomowe ponad 730 000 osób wykazano, że klonalna hematopoeza częściej występuje u osób z określonymi mutacjami dziedzicznymi, znanymi już jako czynniki ryzyka raka. Co więcej, mutacje te wpływały na wzorce nowych mutacji nabytych, które mogą prowadzić do transformacji w białaczkę.
„To dopiero pierwsze spojrzenie na genetyczne ‘podłoże gleby’, w której mogą zakorzenić się niepożądane ‘nasiona’ mutacji nabytych” – podkreśla Bolton. – „Naszym celem jest eliminacja tych zmian jeszcze zanim przekształcą się w pełnoobjawowy nowotwór”.
Perspektywy kliniczne
W teorii wiedza o tym, które mutacje należy monitorować, może pozwolić na opracowanie nowych testów krwi umożliwiających wczesne wykrywanie osób o wysokim ryzyku zachorowania. Mogłoby to umożliwić interwencje prewencyjne – np. włączenie terapii celowanych wobec najbardziej niebezpiecznych mutacji.
Obecnie prowadzone są badania kliniczne nad lekami z grupy inhibitorów IDH1 i IDH2, które mają zahamować ekspansję określonych klonów komórek macierzystych krwi zanim przejdą w białaczkę. Na razie jednak obejmują one pacjentów, u których już stwierdzono nieprawidłowości w morfologii krwi.
„Ponieważ białaczka jest trudna do leczenia, chcemy działać jak najwcześniej, jeszcze w fazie przednowotworowej” – dodaje Bolton. – „Nasze badanie wskazuje, że interakcja pomiędzy mutacjami dziedzicznymi a nabytymi jest kluczowa i może pomóc w stworzeniu skutecznych strategii wczesnej profilaktyki nowotworów krwi”.
Źródło: Nature Genetics, Germline genetic variation impacts clonal hematopoiesis landscape and progression to malignancy
DOI: http://dx.doi.org/10.1038/s41588-025-02250-x
